معرفی کتاب و آشنایی مختصر با دکتر عبدالحسین زرین‌کوب

ارزش میراث صوفیه

اثر دکتر عبدالحسین زرین کوب

این کتاب توسط انتشارات امیر کبیر منتشر شده است.

اگر مایل به استفاده از کتاب صوتی هستید میتوانید کتاب را از آدرس زیر تهیه کنید.

کتاب صوتی ارزش میراث صوفیه عبدالحسین زرین‌کوب

برای آنان‌که دلباخته‌ی فرهنگ غنی ایران هستند، کاوش در میراث ادبی و هنری و عرفانی به قولی از نان شب واجب تر است! فرهنگ و هنر ایران در مسیر تاریخ ناهموار خود با کوله‌باری از تجربه٬های تلخ و شیرین روزگارانی ناگوار را از سر گذارنیده است. اما همچنان استوار و تنومند است. شاید زمانی که حکیم بزرگ طوس ( فردوسی ) دل به این خوش داشت که کاخ بلندی که پی‌افکنده بود. دست خوش حوادث و آفات دهر نمی‌شود. و از گزند باد و باران در امان خواهد بود. در باورش نمی‌گنجید، که سه قرن بعد ناجوانمردان مغول نه فقط اثر گرانسنگ او بلکه تمامی فرهنگ این بوم و بر را آماج توحش خود خواهدکرد. و کتابخانه‌ها خواهند سوزاند. و آثار فرهنگی سترگ ایران زمین را در زیر چکمه‌های فرهنگ ناشناسی خود لگد مال می‌نمایند.

بگذریم که آن هم درسی عظیم بود. برای ایران و ایرانی در تمامی اعصار برای من و تو که خوابمان نبرد. اما قرن‌ها گذشت. و شگفتی‌های این فرهنگ بارور مشعلی خاموش نشدنی بود. عجیب‌تر این‌که هر آن کس که دل در گرو این فرهنگ عظیم داشت. و عمر گرانمایه در راه خدمت به آن صرف نمود. نیز در زیر سایه‌ی این فرهنگ بالنده بالید و نامدار شد.
یکی از شیفتگان و نامداران این فرهنگ غنی مرحوم دکتر عبدالحسین زرین کوب بود.

تأملی در زندگی دکتر زرین‌کوب

” عبدالحسین زرین‌کوب ” ادیب، تاریخ نگار، منتقد ادبی، نویسنده و مترجم در ۲۷ اسفند ۱۳۰۱ در بروجرد متولد شد. وی تحصیلات ابتدایی خود تا پایان سال پنجم متوسطه را در زادگاه خود گذراند. و در نهایت برای ادامه تحصیل راهی تهران شد. در رشته ی ادبی در ۱۳۱۹ از دبیرستان فارغ التحصیل شد. یک سال بعد به شهر خود برگشت و مشغول تدریس در دبیرستان‌های خرم‌آباد و بروجرد شد. در این سال‌ها به تدریس دروس تاریخ، جغرافیا، ادبیات فارسی، عربی، فلسفه و زبان خارجی پرداخت. در همان زمان اولین کتاب خود را با عنوان فلسفه، شعر یا تاریخ تطور شعر و شاعری در ایران منتشر کرد.

نگاهی به کتاب‌شناسی زرین‌کوب

سال‌های تحصیل

عبدالحسین زرین‌کوب در ۱۳۲۴ با کسب رتبه اول در امتحان ورودی دانشکده علوم معقول و منقول و دانشکده ادبیات در رشته ادبیات فارسی وارد دانشگاه تهران شد. او لیسانس ادبیات فارسی را با رتبه اول گذراند. و یک سال بعد وارد دوره‌ی دکتری رشته ادبیات در دانشگاه تهران شد. با رساله‌ی نقدالشعر، تاریخ و اصول آن که زیر نظر بدیع الزمان فروزانفر تألیف شده بود. دفاع دکتری خود را در ۱۳۳۴ انجام داد.

عبدالحسین زرین‌کوب در ۱۳۳۰ برای مشارکت در ترجمه‌ی مقالات دائره المعارف اسلام همراه با محمد معین، پرویز ناتل خانلری، غلامحسین صدیقی و عباس زریاب خویی دعوت شد. از ۱۳۳۵ مشغول تدریس تاریخ اسلام، تاریخ ادیان، تاریخ کلام و تاریخ تصوف در دانشکده‌های ادبیات و الهیات دانشگاه تهران شد. او همچنین مدتی در دانشسرای عالی تهران و دانشکده‌ی هنرهای دراماتیک تدریس می‌کرد. او از ۱۳۴۱ همراه با تدریس در دانشگاه تهران در دانشگاه های آکسفورد، سوربن، هند و پاکستان و همچنین از ۱۳۴۷ تا ۱۳۴۹ به عنوان استاد میهمان در دانشگاه‌های کالیفرنیا و پرینستون آمریکا مشغول تدریس شد.

ازدواج

زرین‌کوب در همان سال های آغازین ورودش به دانشکده بود که با قمر آریان آشنا شد. و این آشنایی تقریبا ۹ سال ادامه داشته تا این که سرانجام زرین کوب در ۳۰ سالگی از او خواستگاری می‌کند. آنها در ۱۳۳۲ زندگی مشترک خود را آغاز کردند. و تحصیلات خود را نیز ادامه دادند؛ جالب است بدانید که در کنکور دکتری زرین‌کوب رتبه اول و آریان رتبه دوم را کسب کرد. آنها در کنار یکدیگر سال‌های بسیاری را در هند و چندین کشور اروپایی و عربی و لبنان سپری کردند. زرین‌کوب سرانجام در ۷۷ سالگی در ۲۴ شهریور ۱۳۷۸ درگذشت.

ارزش میراث صوفیه

کتاب ارزش میراث صوفیه تاریخ‌واره‌ای است. برای معرفی و شناساندن میراث صوفیه. به قول مولف کتاب: «نویسنده خواسته است دورنمایی ترسیم کند از دنیای صوفیه و زشتی‌ها و زیبایی‌هایی که در آن هست …»
مولف در این کتاب مانند یک تاریخ‌نویس دانا و امین (کما اینکه تاریخ نویسی و تاریخ پژوهی از ویژگی‌های وی است) عقاید و احوال این طایفه را به خواننده‌ عرضه داشته است. صادقانه و بی‌کم و کاست.

بخش‌های مختلف کتاب ارزش میراث صوفیه

کتاب در هفت بخش با نام‌های

قلمرو عرفان

زهد و محبت

شیخ و خانقاه

حکمت صوفیه

دفتر صوفی

تصوف در ترازو

از میراث صوفیه

ارزش‌های این میراث گران‌سنگ را از نظرگاه خود تصویر نموده است.

در انتهای کتاب مولف آن گونه که سبک و سیاق نوشته‌های ایشان است. یادداشت‌هایی در ارتباط با هر بخش بیان نموده و توضیحاتی ذکر نموده تا مشتاقان کاوش‌های بیشتر را به منابع و مراجع دست اول سوق دهد.
سپس گزیده‌ای از دریای مراجع علمی مورد رجوع مولف به روال معمول همه کتب ذکر گردیده است. در ابتدا آن‌گونه که در ویرایش ادبی و صفحه آرایی کتب مرسوم و متداول است، منابع فارسی و عربی در کنار هم ذکر گردیده و به انبوهی از منابع ناب تصوف اشاره گردیده است.

دست آخر نیز مولف چند صفحه‌ای را به نقل عینی چند نمونه از متون تصوف اختصاص داده است. از جمله، معراجنامه بایزید، الشطحیات (به نقل از اوراد الاحباب ) و نیز ترجمه ای از قصیده‌ای موسوم به جامه فخر که به قول مولف در نیمه دوم قرن دوم به زبان سریانی انشا شده است. آخرین متن نیز از تبصره العوام فی معرفه الانام منسوب به سید مرتضی بن داعی حسنی رازی با عنوان مطاعن صوفیه ذکر شده است.

نمونه‌ای از متن کتاب ارزش میراث صوفیه

فصل دوم
زهد و محبت

نزد صوفیه آنچه انسان را به خدا راه می‌نماید هم خداست. راهنمای او نه عقل است که معتزله می‌گویند نه دلیل است که اشاعره می‌پندارند. اگر عقل و دلیل به معرفت راهبر می‌شد همه عاقلان در معرفت برابر می‌بودند. گذشته از آن عقل و دلیل که متناهی و محدود است بر وجودی که بی‌حد و نامتناهی است چگونه احاطه تواند یافت؟

فصل سوم
شیخ و خانقاه

مجالس سماع صوفیه گاه با بیخودی‌های شگفت همراه می‌شد آهنگ نی و رباب با ترانه‌های کوبنده و غزل‌های هیجان‌انگیز محیطی پرشور و حال به وجود می‌آورد و مکرر می‌شد که در همین حال‌ها صوفی شطحیات می‌گفت: سخنانی که جز در بیخودی از صوفیه سر نمی‌زد و بسا که گفتن آن گونه سخنان برای آن‌ها دردسرها و گرفتاری‌ها پدید می‌آورد.

فصل پنجم
دفتر صوفی

شعر صوفیانه فارسی مقارن اوایل قرن پنجم با ابوسعید ابوالخیر و اصحاب او در خراسان رواج تمام یافت. از حالات و سخنان شیخ ابوسعید بر می آید که بیشتر اشعاری که او بر منبر می خوانده از دیگران خاصه پیر ابوالقاسم بشر بوده است که از مشایخ عهد جوانی وی به شمار است.

نویسنده اسماعیل شیشه‌گر.