حکیمانه‌ی 1 سعدی،

بخشی از دیباچه‌ی گلستان، تقدیم به دوستان گرامی

حکیمانه‌ی 1

در ادبیات فارسی، خوبان پارسی‌گوی، پر‌شمارند. اما عده‌ای از آنها مانند فردوسی، سعدی، حافظ و مولوی از میان شاعران و برخی چون بیهقی و نصرالله منشی از زُمره‌‌ی نویسندگان چیره دست، آنقدر از دیگران فراتر رفته و به‌حدی ارتفاع گرفته‌اند که شکوه سخنشان مرزهای جغرافیایی و تاریخی را یک‌به‌یک درنوردیده‌ است. به همین دلیل بزرگان اندیشه، این بزرگان را متعلق به همه‌ی بشریت در همه اعصار و دوران‌ها می‌دانند. اینان ارزش‌های جاودانه و والای انسانی را سیراب می‌کنند. لذا مانند جویباری از پس قرون و اعصار، مانند جویباری گوارا در دل و جان دوران جدید جاری هستند. ما نیز در این آینه‌‌های روشن، اوضاع و احوال روزگار خود را می‌بینیم.

به قول استاد دکتر محمد علی اسلامی ندوشن این آثار آفریده شدند تا ایرانی خوابش نبرد و باری اگر بُرد، خواب‌های آشفته نبیند.

سعدی، خداوندگار زبان و ادب فارسی

و اما در میان این بزرگان، سعدی حکایتی دیگر دارد.  

بی‌شک از بخت فرخنده فرجام ما است که سعدی به زبان ما تعلق دارد. یا به عبارتی ما در حوزه‌ی زبان و فرهنگ سعدی متولد شده‌ایم. ما فارسی زبانان بسیار کامیاب و بخت‌یاریم که با زبان سعدی سخن می‌گوییم و برای خواندن و التذاذ از آثار او ناچار نیستیم زبان دیگری را بیاموزیم.

نام و آوازه سعدی نه تنها در عصر حاضر یعنی عصر ارتباطات که با اندک امکانات و کمترین رنجی‌، هر کلامی به اَقصی نقاط عالم می‌رود، که در عصر بی‌امکانات خودش هم مرزهای ایران را درنوردیده بود و شهرتش در عالم فراگیر شده بود.

سعدی از بزرگترین شاعران و نویسندگان کلاسیک زبان فارسی است و بی‌سبب نیست که او را از پیامبران سخن فارسی دانسته‌اند.

به گفته جامی در روضه هفتم  بهارستان: «هیچ کس پیش از وی بیش از وی طریق غزل نورزیده و سخنان وی همه طوایف را مقبول افتاده. یکی از شعرا گفته است و الحق گوهر انصاف سفته:

در شعر سه کس پیمبرانند

هر چند که لانبیَّ بَعدی

اوصاف و قصیده و غزل را

فردوسی و انوری و سعدی»

گفته‌اند و به حق هم گفته‌اند که زبان فارسی پس از فردوسی به هیچ کس چون سعدی وامدار نیست.

شعرای کلاسیک چه کسانی هستند؟

بزرگان اندیشه نوابغی هستند که با نگاه و نظر نافذ خود حوادث و رخدادهای عالم را و آنچه پیش چشم همه ماست محرکی می‌دانند تا هبوط انسان در زمین را برای وی دلپذیرتر سازند و اندک‌اندک راه نمایند تا انسان دور افتاده از اصل باز روزگار وصل خویش را بجوید.

کلمه کلاسیک به معنی وسیع خود به تمام آثاری که نمونه ادبیات کشوری شمرده می‌شود و مایه افتخار ادبیات ملی آن کشور است، اطلاق می‌شود. مثلاً ما می توانیم آثار جاودان شاعران بزرگمان را کلاسیک های ادبیات فارسی بنامیم. (رضا سید حسینی کتاب مکتبهای ادبی -جلد یک ص 81 چاپ1376)

دکتر ضیا موحد در کتاب سعدی ( چاپ 78 ص 39) می‌نویسد:

« شاعران کلاسیک ادامه دهندگان جدی فرهنگ و ادب پیش از خود هستند و کار آنان بیش از آنچه ریشه در نفسانیات و زندگی شخصیتشان داشته باشد، ریشه در سنت گذشته دارد. به همین دلیل هم آثار شاعران کلاسیک بازتاب کل فرهنگ یک جامعه با تمام تناقض‌ها و ناسازگاری‌های آن است. اما در شاعران مدرن، ذهنیت شاعر است که در مرکز اثر هنری است.

وی ادامه می دهد: «ویژگی شاعران کلاسیک، فراموش کردن من شخصی و گریز از حدیث نفس و پرداختن به فرهنگ عام و مشترک است. در تمام شاهنامه آنچه مربوط به شخص فردوسی می‌شود، بسیار ناچیز و اندک است. مرگ جوان سی و هفت ساله خود را در چند بیت ضمن داستان بهرام چوبینه به کوتاهی گزارش می‌کند و بر سر داستان می‌رود.

مرا شصت و پنج و ورا سی و هفت

نپرسید از این پیر تنها و برفت

اما وقتی به داستان مرگ سهراب یا داستان مرگ سیاوش می‌رسد کلام او حتی از نظر احساس و عاطفه رنگ دیگر می‌گیرد.

سعدی از بزرگان ادبیات کلاسیک

«در آثار سعدی حضور فرهنگ گذشته و تداوم سنت، به دلیل گستردگی حوزه‌های کار او، از بسیاری شاعران کلاسیک دیگر فارسی بیشتر است. … در شعر چنین شاعری، سخنگوی اصلی ذهنیت شخصی خاص یا فلسفه‌ای خاص نیست. بلکه مجموعه یک فرهنگ است که با صداهای گوناگون آن به سخن در می آید و آنچه بدین مجموعه وحدت می بخشد، هنر کلامی او یعنی رفتار او با کلام و زبان است…»

دامنی از گل

در این مجموعه‌ی چند‌رسانه‌ای  با عنوان “دامنی از گل” ^{(گفت: به خاطر داشتم که چون به درخت گل رسم دامنی پر کنم هدیه اصحاب را، چون برسیدم بوی گلم چنان مست کرد که دامنم از دست برفت.)}، از این پس سر آن داریم که با استفاده از امکانات گسترده‌ی فضای وب اندکی بیشتر با سعدی انس بگیریم و خوشه‌ای از این خرمن گل برچینیم، باشد که از خواب نوشین بامداد رحیل برخیزیم و دامنی گل و ريحان و سنبل و ضيمران برگیریم.

بنابر این هر دو هفته یک‌بار، میهمان سفره‌ی پربرکت آثار سعدی هستیم تا به قول ایشان: “یارا قدحی پر کن از آن داروی مستی / تا از سر صوفی برود علّت هستی”

هر دو هفته نکته‌ای از زمانه و روزگار و زندگی و اندیشه‌ی سعدی، برمی‌گیریم و یا ابیاتی از اشعار  و  یا متنی از کلیات او را با هم بازخوانی می‌کنیم.

ویژگی روش کار ما آن است که اطلاعات متن، با لینک به مطالب مفصل‌تر و جامع‌تر مرتبط می‌شود. از این طریق امکان مطالعه‌ی عمیق‌تر و دقیق‌تر برای مخاطبان این مجموعه مهیا می‌شود. از طرف دیگر متون انتخابی همراه با فایل صوتی خوانش دقیق و توضیحاتی اجمالی ارائه می‌شوند تا امکان ارتباط عمیق‌تر با متن را برای شما ایجاد کند.

امید به فضل پروردگار و بذل توجه شما خوبان داریم.

نگارش و تحقیق: اسماعیل شیشه‌گر

حکیمانه‌ی 1 سعدی

حکیمانه‌ی 2 لینک

پیوند به ضرب‌المثل‌های گلستان