ترجمه و شرح نی نامه

۱ – بشنو این نی چون حکایت می‌کند – از جدایی‌ها شکایت می کند

۲ – کز نیستان تا مرا ببریده‌اند – در نفیرم مرد و زن نالیده‌اند

۳ – سینه خواهم شرحه شرحه از فِراق – تا بگویم شرح درد اِشتیاق

۴ – هر کسی کو دور ماند از اصل خویش – باز جوید روزگار وصل خویش

۵ – من به هر جمعیتی نالان شدم – جفت بد حالان و خوش حالان شدم

۷ – سِرِّ من از ناله‌ی من دور نیست – لیک، چشم و گوش را آن نور نیست

۸ – تن ز جان و جان ز تن مَستور نیست – لیک، کس را دید جان، دستور نیست

۹ – آتش است این بانگ نای و نیست باد – هر که این آتش ندارد نیست باد

۱۰ – آتش عشق است کاندر نی فتاد – جوشش عشق است کاندر می فتاد

۱۱ – نی، حریف هر که از یاری برید – پرده‌هایش پرده‌های ما درید

۱۲ – همچو نی، زهری و تریاقی که دید – همچو نی، دمساز و مشتاقی که دید

۱۳ – نی حدیث راه پر خون می کند – قصه‌های عشق مجنون می کند

۱۴ – محرم این هوش، جز بی‌هوش نیست – مر زبان را، مشتری جز گوش نیست

۱۵ – در غم ما روزها بیگاه شد – روزها با سوزها همراه شد

۱۶ – روزها گر رفت، گو: رو، باک نیست – تو بمان، ای آنکه جز تو پاک نیست

۱۷ – هر که جز ماهی، ز آبش سیر شد – هر گه بی‌روزی است، روزش دیر شد

۱۸ – در نیابد، حال پخته هیچ خام – پس سخن کوتاه باید، والسلام

نی نامه چکیده‌ی مثنوی معنوی مولوی

اهمیت قسمت نی نامه‌ی مثنوی معنوی به حدی است، که بسیاری از شارحان مثنوی (یعقوب چرخی، عبدالرحمن جامی) تنها به شرح و تفسیر همین هجده بیت بسنده کرده‌اند. زیرا این ابیات را عصاره و مجمل شش دفتر مثنوی می‌دانسته‌اند. به این معنی که باقی مثنوی، در واقع شرح و تفسیری مبسوط و مُطَوَّل از همین ابیات بوده است.