یک بیت یک نکته ۳

محسن محمد

تشبیه

تشبیه روی تو نکنم من به آفتاب (سعدی)

ادای مفهوم واحد به طرق مختلف، می‌تواند به انحای مختلف تحقق یابد: با ایجاز اطناب تاکید اما آن چه خاص سبک ادبی است صور خیال است یعنی تشبیه استعاره و مجاز و کنایه و سمبل ….. که از همه مهم‌تر بحث تشبیه و استعاره است.

تشبیه و استعاره از یک جنسند و در حقیقتباید یک نام داشته باشندچنان که فرنگی‌ها کلا به آن ایماژ image می‌گویند ولی در کتب بیان آن‌ها را به سبب مفصل بودن بحث تحت دو نام بررسی کرده‌اند.

تشبیه مبتنی بر ادعای شباهت (آنالوژی) است و استعاره مبتنی بر ادعای یکسانی

یک بیت یک نکته ۳

تعریف تشبیه

تشبیه ماننده کردن چیزی است به چیزی مشروط بر این که آن مانندگی مبتنی بر کذب باشد نه صدق

به همین دلیل جمله‌ی سگ مانند شغال است تشبیه نیست

البته همه‌ی ارکان تشبیه دارد اما مبتنی بر صدق است نه کذب یعنی سگ و شغال از یک جنس هستند و این شباهت واقعی است.

ارکان تشبیه

هر تشبیه چهار رکن دارد: مشبه، مشبه‌ٌبه، ادات تشبیه و وجه شبه

به مشبه و مشبه‌ٌبه طرفین تشبیه می‌گویند، مشبه و مشبه‌ٌ‌به دو رکن اصلی تشبیه هستند.

۱- مشبّه: آن را به چیز دیگر مانند کرده‌اند. یا کلمه‌ای است که چیزی به آن مانند شده‌است.

۲- مشبهٌ به: چیزی می‌گویند که ادعا می‌شود مشبّه، به آن شباهت دارد.

۳- ادات تشبیه: به کلماتی که نشانگر تشبیه هستند، گفته می‌شود. پرکاربردترین ادات تشبیه: «مانند، مثل، همانند، به‌سان، چون، چو، به کردار، پنداری، گویی، به رنگ، به شکل، و…».

۴- وجه شبه: به آن چیزی می‌گویند که بین مشبه و مشبهٌ‌به مشترک است یعنی شباهت بین این دو رکن و در واقع مشبّه و مشبّه‌به را نشان می‌دهد.

با استفاده از کتاب بیان

دکتر سیروس شمیسا

یک بیت یک نکته ۳